معرفی و تاریخچه رشته علوم آزمایشگاهی

معرفی رشته علوم آزمایشگاهی:

رشته علوم آزمایشگاهی از پرطرفدارترین رشته های گروه علوم تجربی است که جزو شاخه های علوم پزشکی به حساب می آید که تاثیر زیادی در ارتقاء بهداشت و کاهش هزینه‌های درمان داشته است. این رشته برای تشخیص و درمان و همچنین پیشگیری از بیماری‌های مختلف  به علوم پزشکی کمک بسیاری می نماید. رشته علوم آزمایشگاهی (Medical Laboratory) به طور عمده یک رشته عملی است که بیشتر جنبه تشخیصی دارد. بنابراین صبر و علاقه به کارهای عملی، حساس نبودن نسبت به کار و دیدن نمونه‌های بیماران از ویژگی‌های ضروری برای تحصیل در این رشته است. فارغ‌التحصیلان با توجه به سابقه کار و علاقه خود در بخش های مختلف آزمایشگاه فعالیت می‌کنند. علوم آزمایشگاهی از گرایش‌های پیراپزشکی محسوب می‌شود که در ایران در دانشکده‌های پیرا پزشکی و زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارائه می‌شود.

زمینه فعالیت این رشته بیشتر در ارتباط با آنالیز آزمایشگاهی خون و سایر فراورده های بیولوژیک است. افرادی که در رشته علوم آزمایشگاهی  تحصیل می نمایند، با آزمایش های بیوشیمیایی، ایمونولوژی، میکروبیولوژی، هماتولوژی و ..... می توانند پزشک را در تشخیص بیماری یاری کنند. قبل از انقلاب این رشته هم به صورت کارشناسی دایر بود و بعد از آن در مقطع کاردانی و همچنین دکترای حرفه ای نیز دانشجو می پذیرفت. تعداد واحد های دانشجویان در رشته علوم آزمایشگاهی در مقطع کارشناسی پیوسته 135 واحد  درسی است که 16 واحد آن کارآموزی می باشد. این دروس علاوه بر واحدهای عمومی و معارف، شامل دو قسمت پایه و تخصصی هستند. دوره کارشناسی پیوسته علوم آزمایشگاهی 8 ترم یعنی تا 4 سال به طول می انجامد. دروس تئوری که در دانشگاه برای رشته علوم آزمایشگاهی ارائه می‌شوند، پایه علمی لازم را برای دانشجویان فراهم می‌کنند. در کنار این دروس، واحدهای عملی و کارآموزی به یادگیری مهارت‌های عملی کمک خواهند کرد. هر دو دانش تئوری و عملی باید همگام با یکدیگر ارتقا داده شوند تا فرد تخصص و صلاحیت لازم برای انجام آزمایشاتی را داشته باشد که سلامت و جان انسان‌ها به نتایج صحیح آن وابسته است. از آنجایی که مهارت، سرعت، دقت و دیدن انواع نمونه‌ها تأثیر فراوانی بر تبحر فرد دارد، لازم است دانشجویان حتما دوره‌های کارآموزی و تکمیلی را بگذراند.

افرادی که در رشته علوم آزمایشگاهی دانش آموخته می شوند، با نمونه برداری از مواد بیولوژیکی مثل ادرار، خون و مدفوع، همچنین آماده کردن نمونه ها و آزمایش های مختلف هماتولوژی، میکروبیولوژی، بیوشیمی و غیره سروکار دارند و قادر به  انجام آزمایش های تخصصی ایمونولوژی و بقیه تست های تخصصی هستند و این افراد می توانند نام کامل وکوتاه آزمایش ها ی اورژانس و غیر اورژانس و همچنین نسخه های پزشکان را بخوانند، نمونه گیری و خون گرفتن را به صورت صحیح انجام دهند و به مراقبت بیمار هنگام نمونه‌گیری بپردازند و در آزمایشگاه مسئول بخش های تخصصی مختلف هورمون شناسی، نمونه برداری، بیوشیمی و غیره باشند. همچنین آنها بایستی در حین کار بهداشت  و نیز اصول اخلاق حرفه ای را بصورت کامل رعایت کنند. علاوه بر آن شرایط هر آزمایش و زمان صحیح آن را به افراد یادآوری نمایند، دارای سرعت عمل بوده  و قادر به بررسی نتایج حاصل از آزمایش بیماران باشند و گزارش نمودارها و نتایج را به پزشکان تحویل دهند.

تاریخچه رشته و روز علوم آزمایشگاهی:

علوم آزمایشگاهی در گذشته به نام تکنولوژی پزشکی خوانده می شد و بعد ها به نام علوم آزمایشگاهی تغییر نام داد. رشته کارشناسی علوم آزمایشگاهی زیر شاخه‌ای از گروه پزشکی است که به دانش آموختگان درا ین دوره مباحث علوم پایه پزشکی، مباحث عملی و تئوری علوم آزمایشگاهی پزشکی و برخی از دروس علوم پایه اموزش داده می شود. آنچه که باعث اهمیت ویژه این رشته در علوم پزشکی شده است نقش مهم آن در تشخیص، درمان پیشگیری و پیگیری بیماریهای مختلف است. به همین دلیل این رشته از رشته‌های شاخص دانشگاه‌های علوم پزشکی می باشد. از این گذشته سهم بسزای گرایش‌های مختلف علوم آزمایشگاهی در پیشرفت‌های چشمگیر و روز افزون فن آوری‌های بیوتکنولوژی، ژنتیک و تست‌های تشخیصی جدید بر اهمیت این رشته می افزاید.

تا سال ۱۹۷۶ رشته علوم آزمایشگاهی با نام Medical Technology خوانده می شد و پس از آن به Medical Laboratory Sciences تغییر نام داد و امروزه نیز در اکثر دانشگاههای دنیا با همین نام و یا Clinical Laboratory Sciences خوانده می شود. تا قبل از انقلاب فرهنگی در ایران دوره‌های چهار ساله کارشناسی پیوسته دایر بود که بعد از آن به شکل کاردانی و دکترای حرفه‌ای تغییر یافت واز سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۶ مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته این رشته در دانشگاهها ارائه میگردید. از سال ۱۳۸۷ به بعد نیز این رشته در مقطع کارشناسی دانشجو می پذیرد. دانش آموختگان مقطع کارشناسی علوم آزمایشگاهی می توانند از طریق آزمون کارشناسی به کارشناسی ارشد در گرایش‌های بیوشیمی بالینی، خونشناسی، انگل شناسی، میکروب شناسی، قارچ شناسی، ویروس شناسی، ژنتیک انسانی، ایمونولوژی، بیوتکنولوژی، فیزیولوژی، سم‌شناسی و سایر رشته هایی که طبق مصوبات مجوز ادامه تحصیل در آن را دارد ، ادامه تحصیل دهند . این افراد با شرکت در آزمون کارشناسی ارشد به Ph.D. می توانند در گرایش‌های مذکور شرکت نمایند.

رشته علوم آزمایشگاهی از دیرباز و از زمان حکیم جرجانی به عنوان حرفه ای حساس شناخته شده که افرادی که قصد پرداختن به آن را دارند الزم است از سطح مشخصی از دانش، مهارت و نگرش برخوردار باشند. لذا با توجه به ماهیت خاص رشته علوم آزمایشگاهی، در این رشته که به صورت ترکیبی از علم و هنر انجام کارها در نظرگرفته می شود، برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی دوره ه ای آن از اهمیت خاصی برخوردار است تا پاسخگوی چالش هایی که در حیطه های مختلف نظیر تغییر در توقعات بیماران، تغییر در دانش علوم آزمایشگاهی و تغییر در نیازهای دانشجویان و ... روبروست، باشد. از ۳۰ فروردین ۱۳۸۲ که اولین بزرگداشت حکیم فرزانه و دانشمند برجسته ایرانی، سید اسماعیل جرجانی، بنیانگذار علم آزمایشگاه برگزار گردید، این روز به عنوان روز بزرگداشت علوم آزمایشگاهیان تشخیص طبی تعیین شد و هر سال انجمن‌ها و تشکل‌های علوم آزمایشگاهی این روز را گرامی می دارند.این رشته در تامین سلامت جامعه و تشخیص صحیح پزشکان نقش بسیار حساس و تعیین کننده ای دارد. دانشجویان این رشته باید به این باور برسند که کاری بسیار حساس و دقيق را انتخاب نموده اند وبایستی خود را به صورت یک قطب و قدرت علمی در بیاورند و تا جایی که می توانند بر اطلاعات علمی خود بیفزایند.